بچه های باهوش را بشناسید

به گزارش پایگاه خبری کودک و نوجوان، اگر از هر پدر و مادري بپرسيد که آيا کودکتان باهوش است، تقريبا تمام آنها از «بله» استفاده مي‌کنند. اما آيا اين والدين درست فکر مي‌کنند؟ اصولا چه فاکتورهايي براي مشخص کردن کودک باهوش از کودکاني که سطح هوشي متوسطي دارند وجود دارد؟ اين گزارش را مرور کنيد تا پاسخ پرسش‌هايي از اين دست را در آن پيدا کنيد.

برچسب «باهوش بودن» معايب و مزاياي خاص خود را دارد
اگر قرار باشد از بعد علمي و آکادميک به مقوله کودکان باهوش نگاه شود بايد گفت اين دسته از کودکان در کلاس خاص خود جاي مي‌گيرند. اين کودکان علاقه سيري ناپذيري براي يادگيري علوم جديد دارند و دقيقا مانند اسفنجي که تشنه جذب آب است مفاهيم جديد را فرامي‌گيرد و در اين ميان هيچ کس به اندازه والدين آنها شاد و سربلند نمي‌شوند. والدين اين دسته از کودکان تقريبا نگراني چنداني درباره آينده تحصيلي فرزندشان ندارند زيرا مطمئن هستند که او به واسطه تلاش‌هايي که از خود بروز مي‌دهد و استعداد دروني که به طرز چشمگيري از آن بهره‌مند شده مي‌تواند در رقابت با هم سن و سالان خود گوي رقابت را در دست بگيرد.

کودکان باهوش معمولا مورد توجه خانواده‌ها، دوستان و بستگان، نهادها و مراکز استعداديابي و از همه مهمتر مراکز آموزشي قرار مي‌گيرند. آنها هر از گاهي جوايزي دريافت مي‌کنند و بدين ترتيب متمايز از ساير کودکان هم سن و سال خود مي‌شوند. اما نمي‌توان از مشکلات و چالش‌هايي که اين کودکان و خانواده‌هايشان با آن روبرو مي‌شوند نيز غافل شد.

اگرچه اين دسته از کودکان عملکرد کلي خوبي در مدرسه و محيط آموزشي دارند اما مشکلاتي نيز در کلاس درس و حتي محوطه مرکز آموزشي دارند. ممکن است آنها عملکرد قابل قبول و تحسين برانگيزي در زمينه تحصيلي داشته باشند اما در برخي موارد به خصوص برقراري روابط اجتماعي با ساير همکلاسي‌ها دچار مشکلاتي مي‌شوند. شما به عنوان والدين کودکي که از نظر هوشي در سطح بالايي قرار دارد و معمولا نمرات درسي خوبي دريافت مي‌کند وظيفه سنگيني براي ايجاد تعادل در زندگي او بر عهده داريد. شما بايد بتوانيد سيستم زندگي درسي و اجتماعي چنين کودکي را به خوبي تنظيم کنيد. از ياد نبريد که شما قدرتمندترين و اصلي‌ترين حامي فرزندتان به شمار مي‌آييد. همچنان که از تلاش‌هاي کودکتان براي تحصيل هرچه بهتر در محيط مدرسه حمايت مي‌کنيد و او را به روش‌هاي مختلف تشويق مي‌کنيد اين وظيفه را هم داريد که در مواقع ضروري و بحراني در زندگي اجتماعي او وارد شده و راهنمايي‌هاي لازم را ارايه کنيد. بدين ترتيب خيالتان از اين بابت که کودکتان دوران تحصيلي همراه با شادي و نشاط داشته باشد راحت خواهد شد.

آيا کودک من باهوش است؟
معيارهاي زيادي براي باهوش عنوان کردن يک کودک وجود دارد اما بر اساس آنچه که از سوي انجمن ملي کودکان باهوش آمريکا موسوم بهNAGC ارايه شده است، يک کودک باهوش توانايي و ظرفيت چشمگيري در کسب موفقيت در حوزه‌هاي خاص آکادميکي دارد. همچنين کودکي که بتواند نقش هدايت کننده، خلاقانه و هنرمندانه‌اي در عرصه‌هاي گوناگون داشته باشد به عنوان يک کودک باهوش شناخته مي‌شود.

اين دست از کودکان براي اينکه بتوانند توانمندي‌هاي دروني خود را به بهترين شيوه ممکن بروز دهند ممکن است به کمک والدين خود نياز جدي داشته باشند. در واقع مي‌توان به خدماتي متفاوت نسبت به آنچه که در محيط‌هاي آموزشي معمولي ارايه مي‌شود فکر کرد. اين کودکان ظرفيت‌هاي دروني چشمگيري دارند که شايد با در نظر گرفتن معيارهاي رايج در مدارس امکان تبديل شدن آنها به قابليت‌هاي بالفعل وجود نداشته باشد.

تنها در آمريکا بيش از ۳٫۲ ميليون کودک شناسايي شده است که برآورد مي‌شود بيش از يک توانمندي يا مهارت خاص دارند. از ديدگاه روانشناسي کودک به اين دسته از افراد کودکان باهوش گفته مي‌شود.

نکته مهم ديگر در تشخيص باهوش بودن کودک به لزوم حضور او در محيط آموزشي مربوط مي‌شود. اگرچه برخي کودکان نشانه‌هايي از باهوش بودن را تا پيش از ورود به مهد کودک از خود بروز مي‌دهند (مانند توانايي صحبت کردن به زباني ديگر، خواندن متون و يا توانايي چشمگيري در شمارش اعداد بزرگ) اما در نقطه مقابل کم نيستند شمار کودکاني که باهوش بودن خود را تا زمان ورود به محيط آموزشي بروز نمي‌دهند.

اگر تصور مي‌کنيد کودکتان باهوش است و يا معلم مدرسه هستيد و فکر مي‌کنيد کودکي در کلاستان هست که از سطح هوشي قابل توجهي برخوردار است توصيه مي‌کنيم با ياري گرفتن از يک روانشناس کودک و يا متخصص حرفه‌اي که در زمينه علوم روحي و رواني تجربه خوبي داشته باشد آزمون‌هاي لازم را به عمل آورده تا ضريب هوشي کودک به درستي تعيين شود.

در گذشته اين آزمون‌ها بدين ترتيب انجام مي‌شد که ضريب هوشي کودک پس از پاسخ دادن به يک سري پرسش مشخص تعيين مي‌شد و کودکي که نمره ۱۳۰ به بالا دريافت مي‌کند به عنوان کودک باهوش با ضريب هوشي (IQ) بالا شناخته مي‌شد. امروزه اين روند تغييراتي کرده است و باهوش بودن کودک صرفا با انجام يک آزمون و محاسبه امتيازات به دست آمده تعيين نمي‌شود. جداي از آنکه آزمون‌هاي متنوع تعيين ضريب هوشي کودک انجام مي‌شود، از والدين و معلم او نيز خواسته مي‌شود تا مشاهدات خود را به طور مکتوب ارايه کرده تا با بررسي تمامي اين مدارک ضريب هوشي کودک تعيين شود. با اين حال نمي‌توان از يک واقعيت روشن چشم پوشي کرد: کودکي که نمره بالايي در آزمون‌هاي تعيين ضريب هوشي به دست مي‌آورد و به اصطلاح «کودک باهوش» شناخته مي‌شود لزوما آينده درخشاني در تحصيلاتي دانشگاهي نخواهد داشت. مدير اجرايي ملي کودکان باهوش آمريکا در اين باره مي‌گويد: ما برچسب باهوش بودن را به کودکي که در مدرسه تحصيل مي‌کند اطلاق مي‌کنيم. اين برچسب تنها يک روش تشخيصي براي نشان دادن باهوش بودن کودک است اما براي اينکه او بتواند در اين مسير باقي مانده و ضريب هوشي خود را در سال‌هاي بعدي تحصيل نيز حفظ کند نياز است تا کارهاي ديگري نيز انجام شود.

مدرسه براي کودک باهوش چه کارهايي مي‌تواند انجام دهد؟
در بسياري از کشورهاي دنيا مدارس خاصي براي کودکان باهوش وجود دارد که در آنها مفاد درسي با بياني متفاوت و عمقي‌تر آموزش داده مي‌شوند. با اين حال در بسياري از مدارس ديگر نيز دانش آموزان باهوشي وجود دارند که در کنار ساير دانش آموزان عادي هم به تحصيل خود ادامه مي‌دهند و در عين حال همراه با ساير هم سن و سالان به تفريح و سرگرمي‌هاي رايج مشغول مي‌شوند. اما از سال‌ها پيش و در بسياري از کشورهاي جهان تلاش همه جانبه‌اي براي سرمايه گذاري بر روي اين دسته از کودکان آغاز شده است تا بتوان در آينده از ظرفيت‌هاي چشمگير آنها به خوبي استفاده کرد.

بسياري بر اين باورند که کودکان باهوش در مدرسه همواره شاد و موفق هستند. اما واقعيت چيز ديگري است به طوريکه کم نيستند شمار دانش آموزاني که به رغم برخورداري از ضريب هوشي قابل توجه، همواره در محيط آموزشي احساس خستگي و درماندگي مي‌کنند. علت هم در بسياري از موارد يک نکته است و آن ساده بودن مواد درسي براي اين دسته از دانش آموزان. آنها احساس مي‌کنند به چيزي فراتر از آنچه که تدريس مي‌شود نياز دارند. افسردگي اين دسته از کودکان در بسياري از موارد به چالشي نگران کننده براي والدين و معلمان تبديل مي‌شود.

نقش والدين براي کمک به کودکان باهوش
اگر به اين نتيجه رسيده‌ايد که کودکتان فردي باهوش و با ضريب هوشي قابل توجه است در اولين فرصت گفتگويي با معلم او داشته باشيد. با او درباره شرايط کودک صحبت کرده و نظرات معلمش را نيز جويا شويد. حتي توصيه مي‌شود با مربيان آموزشي و مشاور مدرسه نيز صحبت کرده و از نظرات آنها نيز بهره‌مند شويد. اما تا پيش از انجام اين ملاقات‌ها کودک باهوش خود را به خوبي زير نظر قرار داده و فهرستي از توانمندي‌هاي دروني‌اش را که فکر مي‌کنيد او را متفاوت از ساير هم سن و سالانش مي‌کند تهيه کنيد. احتمالا او را به مراکزي برده و آزمون‌هايي انجام داده ايد که نشان مي‌دهد کودکتان باهوش است. زماني که به مدرسه مراجعه مي‌کنيد تمامي اين مدارک را به همراه داشته باشيد تا معلم و مشاور مدرسه در جريان قابليت‌هاي دروني کودکتان قرار بگيرند. شما با استناد به اين مدارک و نتايج آزمون‌هاي صورت گرفته مي‌توانيد با جزئيات کامل صحبت کرده و شرايط مناسب‌تري براي ادامه تحصيل فرزندتان در محيط آموزشي فراهم کنيد. در عين حال مي‌توانيد از برنامه‌ها و راهنمايي‌هاي ويژه‌اي که مشاور و معلم به شما ارايه مي‌کند استفاده کرده و برنامه روزانه کارآمدي براي شکوفايي هر چه بهتر استعدادهاي دروني کودکتان تدارک ببينيد.